[TÌM HIỂU] Cao huyết áp dẫn đến tai biến?

Huyết áp là lưu lượng quan trọng thúc đẩy máu giàu oxy đến tất cả các bộ phận của cơ thể. Trái tim được ví như là máy bơm tạo ra lực và động mạch là kênh vận chuyển, phân phối máu.

Giá trị của huyết áp được xác định bởi mức độ co bóp của buồng bơm chính của tim, tâm thất trái, cũng như đường kính và độ cứng của động mạch. Đồng thời, tim và động mạch cũng bị ảnh hưởng bởi một số yếu tố di truyền, nội tiết tố, chuyển hóa, thần kinh, tâm lý và lối sống quyết định nên huyết áp của một cá nhân. Bởi vì những ảnh hưởng này rất nhiều và phức tạp, huyết áp của một người có thể thay đổi từ phút này sang phút khác và giờ này sang giờ khác trong ngày cũng như sự thay đổi theo thời gian xảy ra trong suốt cuộc đời.

Huyết áp có hai thành phần: Huyết áp tâm thu là con số cao hơn, được ghi lại trong khi tim đang bơm máu vào động mạch; huyết áp tâm trương là số thấp hơn, được ghi lại khi tim đang thư giãn và đổ đầy máu giữa các nhịp đập. Cả hai con số đều được hiệu chuẩn bằng đơn vị là milimet thủy ngân (mmHg). Theo quy ước, số cao hơn được ghi trước; ví dụ như huyết áp tâm thu 110 mmHg và huyết áp tâm trương 70 mmHg sẽ được viết là 110/70 và phát âm là “110 trên 70”.

Ở người lớn, huyết áp bình thường có nghĩa là khi có chỉ số dưới 120/80. Theo các hướng dẫn mới nhất, huyết áp tâm thu từ 120 đến 129 sẽ được gọi là huyết áp cao.

Tăng huyết áp cũng là một bệnh lý gây ra hậu quả rất lớn. Trên thực tế, đây là một trong số những nguyên nhân thường gặp gây tử vong và tàn phế. Vì có liên quan đến tim và mạch máu, tăng huyết áp được xếp vào nhóm các bệnh lý tim mạch. Tuy nhiên, vì các động mạch rất quan trọng đối với sức khỏe của tất cả các cơ quan trong cơ thể nên tăng huyết áp thực sự là một bệnh lý đa hệ. Trong nhiều trường hợp, tác hại nặng nề nhất của tăng huyết áp không rơi vào tim mà là lên mắt, thận và đặc biệt là não. Theo đó, tăng huyết áp là một trong các nguyên nhân gây ra tai biến mạch não.

Có hai loại đột quỵ chính, thiếu máu cục bộ não và xuất huyết não.

• Đột quỵ xuất huyết não là ít phổ biến hơn nhưng thường gây ra các triệu chứng nghiêm trọng hơn. Cơ chế bệnh xảy ra khi một mạch máu trong não bị vỡ, tràn máu vào não và gây phù não.
• Đột quỵ do thiếu máu cục bộ não thường gặp hơn, chiếm khoảng 87% tổng số các trường hợp đột quỵ. Cơ chế bệnh sinh là hệ quả khi một động mạch cung cấp máu cho não bị tắc nghẽn bởi một cục máu đông. Điều này có thể xảy ra theo một trong hai cách. Trong đột quỵ do huyết khối, cục máu đông hình thành trong một động mạch bị bệnh trong chính não. Trong đột quỵ do tắc mạch, cục máu đông hình thành bên ngoài não, sau đó vỡ ra và được máu đưa đến não, nơi đã từng nằm trong một động mạch bình thường trước đó. Phần lớn tắc mạch bắt nguồn từ các mảng xơ vữa trong động mạch cảnh hoặc động mạch chủ hoặc trong chính tim.

Trải qua nhiều thập kỷ nghiên cứu, các nhà khoa học đã có cơ sở rõ ràng rằng tăng huyết áp là yếu tố nguy cơ chính của đột quỵ. Đó là khi áp lực quá cao trong lòng mạch đối với tình trạng huyết áp cao làm vỡ mạch máu, gây xuất huyết não, hoặc làm bong tróc các mảng xơ vữa thành mạch, làm lấp tắc mạch, gây nhồi máu não.

Tuy nhiên, sự phức tạp của các vấn đề mạch máu não liên quan đến tăng huyết áp còn có nhiều cơ chế tiềm ẩn. Giả thiết cho rằng áp lực nội mạch cao sẽ dẫn đến sự thay đổi nhiều trong nội mô và chức năng cơ trơn trong các động mạch não. Sự gia tăng sức ép lên nội mạc có thể làm tăng tính thấm qua hàng rào máu não và phù não cục bộ hoặc đa ổ. Đồng thời, tổn thương nội mô và thay đổi tương tác giữa tế bào máu với nội mô có thể dẫn đến hình thành huyết khối cục bộ và gây ra tổn thương thiếu máu cục bộ não.

Song song đó, những thay đổi thoái hóa trong tế bào cơ trơn và nội mô có khuynh hướng trở thành cơ chế gây xuất huyết trong não. Hơn nữa, tăng huyết áp làm tăng nhanh quá trình xơ cứng động mạch, do đó làm tăng khả năng tổn thương não liên quan đến hẹp và tắc mạch bắt nguồn từ các mạch lớn ngoài sọ, cung động mạch chủ và từ tim.

Ngoài ra, khi những thay đổi cấu trúc thích ứng trong thành mạch bị cản trở, trong khi có tác dụng tích cực làm giảm sức căng của thành mạch, sẽ có hậu quả tiêu cực là tăng sức cản mạch ngoại vi, từ đó có thể làm tổn thương tuần hoàn bàng hệ và tăng nguy cơ thiếu máu cục bộ liên quan đến các đợt hạ huyết áp tương đối, thực ra khi huyết áp trở về hình thường ngoài những cơn tăng huyết áp.

Tóm lại, huyết áp cao gây nên sự căng thẳng cho tất cả các mạch máu trong cơ thể. Trong đó, tăng huyết áp gây đột quỵ nhồi máu não hay xuất huyết não đều là các hậu quả nặng nề. Chính vì thế, hiểu biết tại sao huyết áp cao gây tai biến sẽ giúp ý thức phòng tránh và thái độ tuân thủ điều trị trở nên tích cực hơn, góp phần vào việc chăm sóc sức khỏe toàn diện.

Bệnh tăng huyết áp là bệnh lý nguy hiểm nhưng thường không có triệu chứng báo hiệu rõ ràng. Vì thế, người bệnh thường phát hiện khi bệnh đã có biến chứng, nguy hiểm nhất là tai biến mạch máu não và để lại di chứng không hề nhẹ. Do đó việc thăm khám và nhận định sớm bệnh tăng huyết áp rất quan trọng, nhất là các đối tượng đã có tiền sử bệnh lý.